Kobieta i Matka

ZNACZENIE ORGANIZACJI NON PROFIT - WYMIAR SPOŁECZNY, GOSPODARCZY I BIZNESOWY

Spis treści:

1. WSTĘP 2. WPROWADZENIE 3. ORGANIZACJE NON-PROFIT A ŻYCIE SPOŁECZNE 4. ORGANIZACJE NON-PROFIT A GOSPODARKA 5. ORGANIZACJE NON-PROFIT A BIZNES 6. PODSUMOWANIE

1. WSTĘP

Zaangażowanie społeczne jest równoznaczne z podejmowaniem aktywności społecznej, która może być rozumiana po pierwsze jako gotowość do zajęcia się problemami społecznymi i wykonywania zadań na rzecz innych ludzi i grup, a po drugie jako zachowania jednostki, które taką gotowość realizują.₁ Zaangażowanie społeczne oznacza ogólną wrażliwość psychiczną i społeczną, przejawiającą się w zachowaniach, czynach, reakcjach jak i w ideach oraz myślach.₂
Wg najnowszych badań CBOS z 2020 roku 51 % Polaków angażowało się w pracę społeczną w organizacjach obywatelskich i poza nimi w 2019 roku,₃ a 73% przekazało pieniądze na cele dobroczynne w ciągu minionych 12 miesięcy.₄
Wydaje się, że zaangażowanie społeczne, a poprzez to tworzenie i wspieranie organizacji non-profit w Polsce może wynikać z wielu czynników motywacyjnych oraz doprowadzać do pozytywnych rezultatów w różnych wymiarach ludzkiego funkcjonowania. Poniżej zostanie podjęta próba ich omówienia na tle przemian społecznych oraz uwarunkowań gospodarczych i biznesowych.

2. WPROWADZENIE

Dane GUS wskazują, że w 2018 roku, w Polsce było 101 tysięcy zarejestrowanych oraz 71,4 tysięcy niezarejestrowych organizacji pozarządowych, które tworzyły trzeci sektor działalności społeczno-gospodarczej. W pierwszej grupie większość stanowiły stowarzyszenia i fundacje. Wśród nich 9,3 tysiąca było organizacjami pożytku publicznego. W drugiej grupie większość stanowiły przyparafialne organizacje kościoła katolickiego.
Prawo umożliwia tworzenie stowarzyszeń na podstawie ustawy z 7 kwietnia 1989 roku (Dz. U. z 2019 r. poz. 713, z późniejszymi zmianami) oraz tworzenie fundacji na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 2018 r. poz. 1491, z późniejszymi zmianami).
Formy organizacji pozarządowych to nie tylko stowarzyszenia i fundacje, ale także kluby sportowe, komitety społeczne, koła gospodyń wiejskich, kółka rolne, uczelniane organizacje studenckie, cechy, kooperatywy, ruchy obywatelskie, inne dobrowolne zgrupowania, do zrzeszania w których daje prawo Konstytucja.
Ogólna liczba członkostw osób fizycznych we wszystkich rejestrowych organizacjach non-profit wyniosła w 2018 r. 10,7 mln, co stanowiłoby około 25% populacji Polski, gdyby jedna osoba fizyczna mogła mieć tylko jedno członkostwo. Wraz z członkostwami osób fizycznych w organizacjach kościoła katolickiego liczba ta wzrosła do 13,3 mln. Pod względem liczebności baza członkowska w nierejestrowych przyparafialnych organizacjach kościoła katolickiego stanowiła około jedną czwartą bazy członkowskiej rejestrowych organizacji non-profit. Wśród organizacji rejestrowych większość, bo prawie 70% członków, stanowili członkowie stowarzyszeń. Poza tym w związkach zawodowych było około 15% członków, a w organizacjach samorządu gospodarczego i zawodowego było ponad 12% członków.
W 2018 roku w rejestrowych organizacjach non-profit było średnio po 107 osób. Przy tym połowa z nich zrzeszała nie więcej niż 24 członków. Najbardziej liczebne były partie polityczne, które średnio skupiały po 4095 członków.₅
Kwalifikowanie partii politycznych jako organizacji trzeciego sektora bywa jednak dyskusyjne.

3. ORGANIZACJE NON-PROFIT A ŻYCIE SPOŁECZNE

3.1. ORGANIZACJE NON-PROFIT A PŁYNNA NOWOCZESNOŚĆ

Jedną z teorii ewolucjonizmu jest teoria modernizacji, czyli rozwoju społecznego. Teoria płynnej nowoczesności, która została stworzona przez Zygmunta Baumana, opisuje współczesność usytuowaną na osi czasu między minioną, stałą nowoczesnością, a rozpoczynającym się postmodernizmem. (Socjolog stosował pojęcie ponowoczesności i płynnej nowoczesności zamiennie). Według Baumana dla społeczeństwa nowoczesnego/ponowoczesnego typowy jest brak stałości w wielu wymiarach funkcjonowania, co przekłada się na zachodzenie ciągłych zmian relacyjnych, zmian miejsca zamieszkania, miejsca pracy, zmian oczekiwań, innych zmian. Dodatkowo Bauman uważał, że zmienność, fragmentaryzacja i epizodyczność doprowadza jednostkę do poczucia niepewności.₇ Na podobny problem jednostki ze społeczeństwa ponowoczesnego, czyli poprzemysłowego, informacyjnego, zwraca uwagę Richard Sennett, upatrując w powstałej niepewności - źródła dla zaaferowania jednostki samej sobą, zbędnej psychologizacji swojego postępowania, zachowań, postaw, zbędnej racjonalizacji na temat swojej tożsamości.₇ Sennett uważa, że dalszym tego wyrazem jest kultura indywidualizmu, emancypacji jednostki ponad społeczeństwo, autotematyzacja,₈ co z kolei uniemożliwia aktywne działania prospołeczne. Indywidualizm i problemy tożsamościowe wpisują się w teorię ponowoczesności, analogicznie jak rozwijające się obok nich konsumpcjonizm, amerykanizacja, globalizacja i bezradność wobec silnego międzynarodowego kapitału, powstawanie społeczności sieciowych, relatywizm moralny.
Jednak wydaje się, że stałe zaangażowanie społeczne, tworzenie i wspieranie organizacji non-profit może stanowić scenariusz ratunkowy w czasach płynnej nowoczesności, autotematycznej kultury indywidualizmu jednostkowego oraz fragmentaryzacji i atomizacji państwowości.

3.2. MOTYWACJE JEDNOSTKOWE DO DZIAŁAŃ ZAANGAŻOWANYCH SPOŁECZNIE

Obok deprymującej kultury indywidualizmu istnieje wiele czynników skutecznie motywujących jednostki do zaangażowania społecznego. Według analizy opublikowanej w 2010 roku przez Stowarzyszenie Klon/Jawor, 12% sondowanych Polaków należało do organizacji non-profit, 54% Polaków nieodpłatnie pracowało lub poświęcało swój czas na ich rzecz co najmniej raz w przeszłości, a 20% Polaków w ciągu ostatniego roku; 49% przekazało pieniądze na cele dobroczynne w 2009 roku, 37% ofiarowało dary rzeczowe w 2009 roku.₉ Coroczny udział w zbiórkach na rzecz Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy może być doskonałym przykładem skutecznego zaangażowania społecznego Polaków.
Według M. Stewart-Weeks powodem, dla którego ludzie zrzeszają lub w inny sposób uczestniczą w działaniach organizacji pozarządowych, jest potrzeba wyrażenia posiadanego kapitału społecznego i posiadanych, niekomercyjnych wartości: solidarności społecznej, zaangażowania, uczciwości, lojalności wobec beneficjentów trzeciego sektora.₁₀ Poza tym ich działania mogą również wynikać z poczucia wolności i autonomii, które ma pośredniczyć między jednostką a szerszym kontekstem społecznym. Dodatkowo umożliwiają współpracę i budowanie relacji, uczą wzajemnego zaufania, pozwalają na wdrażanie inicjatyw oddolnych.
Część jednostkowych motywacji może wynikać z myślenia magicznego₁₁ i zabobonnego, które wydaje się częste w polskim społeczeństwie. W tym przypadku uczestnictwo w działaniach prospołecznych może być postrzegane przez Polaków jako sposób na pokutę i zrównoważenie złych uczynków.

3.3 CZŁONKOSTWA W ORGANIZACJACH NON-PROFIT

Wg badania CBOS 11% Polaków należało do organizacji non-profit w 2019 roku.₃
Wg badanych GUS odsetek ten wzrósł w 2018 roku względem poprzednich dziesięcioleci, a ogólna liczba członkostw osób fizycznych we wszystkich rejestrowych organizacjach non-profit wynosiła 10,7 mln.5 Stanowiłoby to około 25% populacji Polski, gdyby jedna osoba fizyczna mogła mieć tylko jedno członkostwo. Wraz z członkostwami osób fizycznych w organizacjach kościoła katolickiego liczba ta wzrosła do 13,3 mln. Wśród organizacji rejestrowych większość, bo prawie 70% członków, stanowili członkowie stowarzyszeń; w związkach zawodowych było około 15% członków; a w organizacjach samorządu gospodarczego i zawodowego było ponad 12% członków.
Pod względem liczebności baza członkowska w nierejestrowych przyparafialnych organizacjach kościoła katolickiego stanowiła około jedną czwartą bazy członkowskiej rejestrowych organizacji non-profit.5
W 2018 roku w rejestrowych organizacjach non-profit było średnio po 107 osób. Przy tym połowa z nich zrzeszała nie więcej niż 24 członków. Najbardziej liczebne były partie polityczne, które średnio skupiały po 4095 członków. Jednak zaliczanie partii politycznych do organizacji trzeciego sektora bywa dyskusyjne.₁₀

3.4 STRUKTURA ZATRUDNIENIA W REJESTROWYCH ORGANIZACJACH TRZECIEGO SEKTORA

Według danych GUS z 2018 roku ponad 60% rejestrowych organizacji non-profit korzystało tylko z pracy wolontariuszy, za którą nie wypłacały wynagrodzenia. W pozostałych przypadkach praca płatna była świadczona prawie dwa razy częściej na podstawie umów cywilno-prawnych (25,3%) niż umów etatowych (13,9%). Przy tym 176,6 tysięcy osób było zatrudnionych w ramach stosunku pracy pod koniec 2018 roku, a średnia pensja wynosiła 3400 zł (średnia krajowa w tym czasie wynosiła 4600 zł). W rejestrowych organizacjach non-profit na koniec 2018 r. w ramach stosunku pracy zatrudnionych było 176,6 tys. osób.₅

3.5 WOLONTARIUSZE

Wg badania CBOS 51% Polaków nieodpłatnie pracowało lub poświęcało swój czas na rzecz organizacji obywatelskich w 2019 roku.₃ Motywacja wolontariuszy bazuje na chęci pogłębiania swoich zainteresowań, umiejętności, kompetencji. Poza tym bazują na zasadzie wzajemności, zakładając, że jeśli okażą pomoc innej osobie, to ona także zwrotnie udzieli pomocy. Inni wolontariat traktują jako sposób na wcielenie wartości, w które wierzą. Część z respondentów oczekiwała kontaktu z innymi ludźmi, możliwości nawiązania nowych kontaktów, pożytecznego wykorzystania swojego czasu, zdobycia nowych umiejętności lub doświadczeń przydatnych zawodowo.₂ Dla niektórzy motywująca była zasada społecznej słuszności i kierowali się postępowaniem znajomych i bliskich, którzy wspierają jako wolontariusze organizacje non-profit.₉ Według Clary i Snyder motywacją do dobrowolnego działania wolontariuszy jest również chęć niesienia pomocy innym zgodnie z postawą altruistyczną,₁ czyli bezinteresownie, a w innych przypadkach w celu uzyskania wzrostu poczucia własnej wartości, lub w celu poradzenia sobie z wewnętrznymi problemami i konfliktami.₁₃
Można przypuszczać, że wśród pracowników i współpracowników organizacji non-profit występują podobne czynniki motywujące poza wynagrodzeniem.

3.6. FILANTROPIA

Według danych CBOS z 2010 roku aż 49% badanych osób deklarowało, że przekazało pieniądze na cele dobroczynne, a 37% badanych, że przekazało dary rzeczowe.
Według danych GUS w 2018 roku środki pozyskane z wpłat indywidualnych i korporacyjnych wpłat filantropów stanowiły około 20% przychodów fundacji i około 10% przychodów stowarzyszeń. Dla porównania pod koniec lat dziewięćdziesiątych analogiczne wpłaty stanowiły średnio około 15% dochodów organizacji non-profit.₁₃
Uważa się, że początek filantropii dał mityczny Prometeusz, działający dla dobra innych. Przez wieki filantropia była jedynie domeną kościelną i skupiała się wokół pomocy osobom ubogim. Po rewolucji przemysłowej zostały zauważone także inne dziedziny, w których była potrzebna pomoc filantropijna.
Aktualnie filantropia w Polsce ma charakter w przeważającej części świecki. Może przybierać formę pomocy bezinteresownej, pomocy wzajemnej, sponsoringu, patronatu, reklamy społecznej, formę zindywidualizowaną lub korporacyjną.
W ciągu ostatnich 40 lat, w Stanach Zjednoczonych, darowizny korporacyjne zwiększyły się ze 150 mld dolarów rocznie do 427 mld dolarów w roku 2018.₁₄ W roku 2020 Bill Gates przekazał 143 mln dolarów, a Jack Dorsey 1 mld dolarów na walkę z pandemią COVID-19.₁₅
W reakcji na trend zauważalnych zmian, w zakresie coraz bardziej wysokokapitałowych wpłat filantropów korporacyjnych, został opisany po raz pierwszy filantrokapitalizm. To pojęcie oznaczało możliwość osiągnięcia prywatnych, społecznych, biznesowych, politycznych korzyści poprzez wpłaty na rzecz organizacji non-profit i osób z nimi powiązanych.₁₆ Dodatkowo w USA, wysokokapitałowe wpłaty filantropów korporacyjnych, którzy lokalizowali się w ściśle określonych ośrodkach, przyczyniły się do znacznego pogłębiania różnic między szybko rozwijającymi się ośrodkami a pozostałymi regionami.₁₇
Filantrokapitalizm w Stanach Zjednoczonych wskazuje na możliwy kierunek rozwoju filantropii w Polsce w najbliższej przyszłości.

3.7 ODBIORCY

Na podstawie danych GUS z 2018 roku można wnioskować, że forma organizacji non-profit a także charakter jej działalności statusowej oraz ewentualnie prowadzonej działalności gospodarczej determinowały rodzaj odbiorców. Dominującą formę działalności dla osób fizycznych stanowiło organizowanie czasu wolnego i wypoczynku (ponad 70%), co dotyczyło prowadzenia zajęć, spotkań oraz imprez sportowych, kulturalnych, muzycznych. Najczęściej tą dziedziną zajmowały się stowarzyszenia i podobne organizacje społeczne (73%) niż fundacje (60%).
Większość stowarzyszeń, bo aż ponad 90 %, kierowała swoje działania do odbiorców indywidualnych, którym oferowano w ponad 70% jeden rodzaj usług. Natomiast prawie 25% podejmowała działania na rzecz innych podmiotów, co oznacza, że część z nich prowadziła działalność na rzecz obu wymienionych grup odbiorców jednocześnie. Ochotnicze straże pożarne i stowarzyszenia sportowe najczęściej kierowały swoje działania wyłącznie do odbiorców indywidualnych. Dla porównania koła łowieckie, które prowadziły swoją działalność wyłącznie dla osób fizycznych stanowiły niespełna 30%. Tymczasem najczęściej względem pozostałych stowarzyszeń i podobnych organizacji oraz fundacji prowadziły swoją działalność wyłącznie dla podmiotów instytucjonalnych. Do grupy działającej wyłącznie dla podmiotów instytucjonalnych należały także organizacje non-profit wspierające trzeci sektor, zajmujące się sprawami zawodowymi, pracowniczymi, branżowymi. Z kolei organizacje zajmujące się edukacją i wychowaniem oraz kulturą i sztuką najczęściej kierowały swoje działania zarówno do odbiorców indywidualnych jak i innych podmiotów. Ponad połowa fundacji kierowała swoją działalność do odbiorców indywidualnych, a prawie 30% zarówno do odbiorców indywidualnych jak i do instytucji oraz firm.
Ponad 70% podmiotów, które prowadziło wyłącznie nieodpłatną działalność statutową najczęściej działało wyłącznie na rzecz osób fizycznych. Z kolei 40 % organizacji trzeciego sektora, które prowadziły również odpłatną działalność statutową i działalność gospodarczą, kierowały swoje działania zarówno do osób fizycznych jak i instytucji.₅

4. ORGANIZACJE NON-PROFIT A GOSPODARKA

Gdyby zsumować przychody wszystkich organizacji non-profit powstałaby ósma gospodarka świata.₁₀ W Polsce w 2018 roku budżet państwa wynosił ponad 380 mld zł. W tym samym roku dochody organizacji non-profit wynosiły 2 mld złotych, a przychody były szacowane na 39 mld złotych. Organizacje non-profit są zwolnione z płacenia podatku dochodowego. Jednak z ich działalności są niezaprzeczalne inne niż podatek dochodowy zyski dla gospodarki, czyli m.in. te wynikające z wielkości zapłaconego podatku VAT od wykorzystywanych towarów i usług, wynikające ze struktury odpłatnego zatrudnienia w organizacjach trzeciego sektora, wynikające z działań statusowych, które po części odciążają budżet państwa z realizacji corocznych celów budżetowych - w tym m.in. w zakresie edukacji, ochrony zdrowia, ratownictwa.

4.1. PRZYCHODY Z PROWADZONEJ DZIAŁALNOŚCI W ORGANIZACJACH NON-PROFIT

Przychody z prowadzonej działalności w organizacjach non-profit, pod koniec 2018 roku, wynosiły 32,9 mld złotych, a koszty 30,9 mld złotych. Największe przychody wykazały stowarzyszenia, bo łącznie aż 16 mld złotych, przy kosztach 15,3 mld zł. Na drugim miejscu pod względem wielkości przychodów były fundacje, które osiągnęły ponad 10 mld złotych przychodu, przy kosztach 9,3 mld złotych. Przy tym 62% fundacji zakładanych przez podmioty gospodarcze prowadziła wyłącznie nieodpłatną działalność statusową w 2018 roku. Status organizacji warunkował większy potencjał ekonomiczny. Średnia wysokość przychodów w 2018 roku była około 4 razy wyższa dla organizacji ze statusem organizacji pożytku publicznego i wynosiła prawie 980 tysięcy złotych. Natomiast średnia wysokość przychodów dla rejestrowej organizacji non-profit bez tego statusu wynosiła prawie 290 tysięcy złotych. Rejestrowe organizacje non-profit uzyskiwały w 60% przychody nierynkowe, głównie ze źródeł publicznych, a w prawie 35% z działalności gospodarczej i odpłatnej działalności statutowej. Zaledwie 1,2% przychodu nierynkowego stowarzyszeń i 6% wielkości przychodu fundacji pochodzi z przekazanego jednego procenta od należnego podatku dochodowego. Jednak wyłączone są z możliwości pozyskania takiego przychodu organizacje non-profit, które nie mają statusu organizacji pożytku publicznego.₅

4.2 DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI W ORGANIZACJACH NON-PROFIT

Stowarzyszenia i podobne organizacje społeczne oraz fundacje głównie działały w następujących dziedzinach:
- sport, turystyka, rekreacja, hobby (ponad 30%)
- ratownictwo (prawie 17%), w tym ochotnicze straże pożarne, WOPR, GOPR
- kultura i sztuka (prawie 13%), w tym działalność sceniczna - edukacja i wychowanie, badania naukowe (prawie 10%)
- pomoc społeczna i humanitarna (ponad 7%)
- ochrona zdrowia (4,2%)
- sprawy zawodowe i pracownicze
- rynek pracy i aktywizacja zawodowa - wsparcie trzeciego sektora.₅

4.3 PAŃSTWOWE KAMPANIE PROZDROWOTNE ZE ŚRODKÓW PUBLICZNYCH

Wydatki na ochronę zdrowia w 2018 wyniosły ponad 130 mld złotych, z czego wydatki publiczne ponad 90000 mld złotych, a wydatki prywatne ponad 40 mld złotych.₁₈
Największy strumień wydatków w 2017 roku był poświęcony usługom leczniczym (60%), w tym ponad połowę stanowiły usługi leczenia szpitalnego, a pozostałą cześć usługi leczenia ambulatoryjnego.
Dla przykładu w 2016 roku wydatki budżetowe w zakresie profilaktyki zdrowia i zdrowia publiczne stanowiły około 2,3% wszystkich wydatków związanych z ochroną zdrowia. Problem niedoinwestowania budżetowego sektora profilaktyki zdrowia i promocji zdrowia jest zauważalny przez personel medyczny, pacjentów, ekonomistów. Wciąż niedostateczna uwaga jest poświęcana edukacji na temat zasadności promocji zdrowia oraz propagowania działań, służących jego profilaktyce. Rutynowa, cykliczna profilaktyka zdrowia, która jest dużo tańsza i mniej uciążliwa od procesów diagnostycznych oraz terapeutycznych, powinna przełożyć się na długą oraz efektywną produktywność ekonomiczną obywateli. Polacy, będący w wieku produkcyjnym, którzy nie chorują na choroby cywilizacyjne czy onkologiczne, nie obciążają budżetu państwa ani drogim leczeniem ani poborem świadczeń zdrowotnych, rehabilitacyjnych, czy rentowych. Jednocześnie pracują i odprowadzają składki oraz należne podatki.

4.4. DEFICYT BUDŻETOWY PAŃSTWA

Wydaje się, że zwiększenie liczby organizacji non-profit albo zwiększenie ich obrotów, mogłoby w sposób pośredni i bezpośredni zmniejszyć wielkość deficytu budżetowego, który w roku 2020 jest szacowany na około 109 mld złotych. Innym rodzajem wspomagania walki z deficytem budżetowy, państwa mogłoby być zwielokrotnienie lub zwiększenie efektywności działań non-profit związanych z promocją zdrowia i profilaktyką zdrowia - poprzez to organizacje trzeciego sektora mogłyby przyczynić się do zaoszczędzenia kolejnych miliardów złotych na procesach diagnostycznych i leczniczych chorób cywilizacyjnych lub onkologicznych, których liczba znacznie by spadła. Dodatkowo wydaje się, że trzeci sektor powinien się zogniskować na finansowym wspieraniu innowacyjności i wynalazczości. Doskonałym przykładem efektywności w tym zakresie może być działalność Fundacji Billa i Melindy Gatesów, która kilka lat temu umożliwiła m.in. wprowadzenie zaawansowanych rozwiązań sanitarnych do krajów afrykańskich. Z kolei potrzebne wsparcie dla polskiej przedsiębiorczości jest już wdrażane poprzez działalność fundacji – Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości.

5. ORGANIZACJE NON-PROFIT A BIZNES

5.1. EKONOMIZACJA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH

Część organizacje non-profit jest uczestnikiem rynku poprzez prowadzenie działalności gospodarczej czy tworzenie przedsiębiorstw społecznych, które działają na wzór organizacji z drugiego sektora - sektora rynkowego. Upodobnienie się organizacji non-profit do biznesowych ma polegać na zastosowaniu strategii biznesowych dla pozyskania potrzebnych zasobów (w tym finansowych), na zastosowaniu metod i wartości dla pozyskania kontaktów kontrahenckich, na wdrażaniu sposobów działania, promocji, marketingu, sprzedaży, czy tworzeniu struktur i filozofii funkcjonowania.₁₉ Dla przykładu w akcji reklamowej działań prospołecznych czy prozdrowotnych, którą miałaby prowadzić ekonomizująca się organizacja non-profit, główną rolę powinny stanowić pozytywne emocje i zachęta do wykonywania oczekiwanych czynności. Zwraca uwagę, że dotąd w kampaniach promocyjnych organizacji non-profit zasadniczym elementem były negatywne emocje - przede wszystkim strach, powiązany z konsekwencjami niewykonania oczekiwanej czynności.
Uważa się, że ekonomizacja/marketyzacja organizacji pozarządowych może doprowadzić do uniezależnienia się trzeciego sektora od finansowania z sektora pierwszego - sektora publicznego.₂₀ Jednak z drugiej strony marketyzacja organizacji pozarządowych może doprowadzić do uzależnienia się sektora publicznego od sektora organizacji non-profit, czego przykład występuje aktualnie w USA. W efekcie mogłoby się to wiązać m.in. z zarzuceniem pierwotnej walki o niekomercyjne wartości i utratą zaufania społecznego, ograniczeniem zasobów oraz zaangażowania wolontariuszy, a także osłabienie zrównoważonej sieci społecznej wewnątrz organizacji na rzecz jej liderów.₂₁ Tymczasem wydaje się, że wyższe wartości w trzecim sektorze nadal pozostają oczekiwanymi zarówno przez polskie społeczeństwo, gospodarkę, państwo jak i same organizacje non-profit.

5.2 CSR - CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY

Ponad 10 lat temu Międzynarodowa Organizacja Certyfikacji (ISO) opublikowała normę ISO 26000, która miała na celu uporządkowanie wiedzy na temat społecznej odpowiedzialności biznesu w zakresie ładu organizacyjnego, praw człowieka, stosunków pracy, środowiska, sprawiedliwych praktyk rynkowych, relacji z konsumentami i pracownikami, zaangażowania społecznego.₂₂ Społeczna odpowiedzialność biznesu jest koncepcją, która od 28 października 2010 roku ma strukturalizować strategię europejskich firm, wzbogacając ją o dobrowolne uwzględnienie interesu społecznego, ochrony środowiska, relacji z interesariuszami, w tym z pracownikami (co ma na celu między innymi zwiększenie poczucia odpowiedzialności zarządzających firmą wobec podwładnych). Od 2010 roku do końca 2020 roku powstało wiele jednostek publicznych, biznesowych i pozarządowych, które zajmują się opisywaniem, wdrażaniem i ewaluacją systemów CSR.
Coraz więcej firm i korporacji, oficjalnie stosuje się do zasad przewodnika ISO 26000. Dla przykładu na stronie internetowej PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A Turów można znaleźć sekcję CSR, w której opisane są: zaangażowanie społeczne firmy, działalność charytatywna, działania sponsoringowe, własne programy prospołeczne, działania w zakresie RODO. Podobne aktywności w zakresie CSR zostały ujęte w witrynie internetowej sieci dyskontów spożywczych Kaufland oraz wielu innych firm, działających na terenie Polsce. Kreowanie społecznej wartości dodanej do działalności komercyjnej wydaje się w pewnym stopniu uzasadnione moralnie i pożądane etycznie.₂₃ Jednak zasadnym może być pytanie o możliwy mechanizm manipulacji społecznej - co prawda posiadanie partnera w sektorze biznesowym daje potrzebny dostęp do środków finansowych dla sekto non-profit na realizację zadań i podtrzymanie wartości, ale przy tym strategia CSR może być działaniem głównie PR-owym dla biznesu, które ma zwiększać widoczność i rozpoznawalność firm oraz sprzedaż ich towarów lub usług, bądź prawdopodobieństwo zyskania wpływu politycznego.₂₄
Wdrożenie CSR i filantropia korporacyjna pozwalają zaistnieć podmiotowi gospodarczemu w przestrzeni publicznej pod wykreowaną postacią wrażliwego, odpowiedzialnego i zaangażowanego członka społeczeństwa. Może mieć to przełożenie na dobrą kondycję finansową firmy, gdyż konsumenci są w stanie minimalizować krytyczny stosunek, a także zapłacić więcej za ten sam produkt czy usługę, jeżeli dany producent czy usługodawca działa na rzecz realizacji niekomercyjnych wartości.

PODSUMOWANIE

Działalność organizacji trzeciego sektora może być rozpatrywana wielowymiarowo i ma szereg korzyści, chociaż nie jest pozbawiona zagrożeń. Zakres i efekty wynikające z realizacji potencjału społecznego przynoszą zysk, który można postrzegać przez pryzmat jednostkowy, społeczny, gospodarczy i biznesowy. Ryzyko niesie za sobą filantrokapitalizm i terytorializm filantropii korporacyjnej, które mogą przyczynić się do powstania dysproporcji społecznych oraz silnych grup wpływu politycznego czy gospodarczego, zdolnych do wywierania nacisków, służących realizacji firmowych a nie społecznych celów.
Wraz z bogaceniem się społeczeństwa, rosnącym PKB i coraz większym odsetkiem klasy średniej można liczyć, że sektor organizacji non-profit znacznie się rozwinie, prawdopodobnie pomnażając aktualny przychód i obniżając, w sposób bezpośredni i pośredni, deficyt budżetowy Polski.
Biorąc pod uwagę, że około 200 mld złotych z około 500 miliardowego budżetu państwa w 2020 roku stanowiły wydatki na ochronę zdrowia (w tym około 100 mld złotych wydatków było związanych z pandemią COVID-19), około 85 mld zł stanowiły wydatki na oświatę, naukę i szkolnictwo wyższe, a prawie 70 mld na realizację zadań społecznych - można przewidzieć jakie zakresy działań organizacji non-profit są i będą najbardziej potrzebne na rynku. Z mojego, subiektywnego punktu widzenia jako lekarza, ekonomisty i menagera podmiotu medycznego najważniejsze nadal pozostaje zdrowie oraz jego profilaktyka.

Piśmiennictwo:

1. Tyszkowska M. Aktywność i Działalność Dzieci i Młodzieży. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; 1990.
2. Zbiegień-Maciąg L. Aktywność Społeczna w Zastosowaniu Do Badań Empirycznych. Studia Socjologiczne; 1979.
3. Bożewicz M. Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w 2019 roku. Komunikat z badań. Published online 2020. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_037_20.PDF
4. Bożewicz M. Aktywność i doświadczenia Polaków w 2019 roku. Komunikat z badań. Published online 2020. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_017_20.PDF
5. Sektor non-profit w 2018. Published online 2020. https://stat.gov.pl/obszary- tematyczne/gospodarka-spoleczna-wolontariat/gospodarka-spoleczna-trzeci- sektor/sektor-non-profit-w-2018-roku,1,7.html
6. Bauman Z. Płynna Nowoczesność. Wydawnictwo Literackie; 2006.
7. Sennett R, Jankowska H. Upadek człowieka publicznego. Warszawskie Wydawnictwo Literackie “Muza”; 2009.
8. Bokszański Z. Indywidualizm a zmiana społeczna: Polacy wobec nowoczesności - raport z badań. Wydawnictwo Naukowe PWN; 2007.
9. Przewłocka J. Zaangażowanie społeczne Polaków w roku 2010: wolontariat, filantropia, 1% : raport z badań. Stowarzyszenie Klon/Jawor; 2011.
10. Bogacz-Wojtanowska E, Wrona S. Zarządzanie organizacjami pozarządowymi. Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2016.
11. Skinner BF, Skawiński P, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Behawioryzm. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; 2013.
12. Boguszewicz. Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w 1998-2010. Published online 2010. https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2010/K_016_10.PDF
13. Leś E. Zarys historii dobroczynności i filantropii w Polsce. Prószyński i S-ka; 2001.
14. Fuentenebro P. Will philanthropy save us all? Rethinking urban philanthropy in a time of crisis. Geoforum J Phys Hum Reg Geosci. 2020;117:304-307. doi:10.1016/j.geoforum.2020.07.005
15. Greco ES. Giving is changing as philanthropy faces more scrutiny. The Conversation. Accessed December 29, 2020. https://theconversation.com/giving-is-changing-as- philanthropy-faces-more-scrutiny-129217
16. The birth of philanthrocapitalism. The Economist. Published online February 25, 2006. Accessed December 29, 2020. https://www.economist.com/special- report/2006/02/25/the-birth-of-philanthrocapitalism
17. Bishop M, Green M, Clinton B. Philanthrocapitalism: How Giving Can Save the World. 1st edition. Bloomsbury Press; 2010.
18. Zdrowie i ochrona zdrowia w 2018 roku. Published online 2019. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/zdrowie/zdrowie/zdrowie-i-ochrona-zdrowia- w-2018-roku,1,9.html
19. Eikenberry AM, Kluver JD. The Marketization of the Nonprofit Sector: Civil Society at Risk? Public Adm Rev. 2004;64(2):132-140. doi:https://doi.org/10.1111/j.1540- 6210.2004.00355.x
20. Hausner J. Ekonomia społeczna a państwo. In: Wokół ekonomii społecznej. Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego; 2012:111-123.
21. Backman EV, Smith SR. Healthy Organizations, Unhealthy Communities? Nonprofit Manag Leadersh. 2000;10(4):355-373. doi:https://doi.org/10.1002/nml.10402
22. Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu MŁ. Normy i standardy społecznej odpowiedzialności biznesu. Presented at the: Accessed December 29, 2020. https://www.slideshare.net/LozaBiznesu/normy-i-standardy-spoecznej- odpowiedzialnoci-biznesu
23. Gadomska-Lila K. Społeczna odpowiedzialność biznesu wobec pracowników. Manag Bus Adm Cent Eur. 2012;2(115):41-52. doi:10.7206/mba.ce.2084-3356.4
24. Williams RJ, Barrett JD. Corporate Philanthropy, Criminal Activity, and Firm Reputation: Is There a Link? J Bus Ethics. 2000;26(4):341-350. doi:10.1023/A:1006282312238

autor: lek. med. Marta Mączka

SPRAWDŹ PROJEKT SALUS FEMINIS >>